Saturday, September 12, 2009

MAGNA CARTA NI MARIA CLARA II

BALAOD UG KAMATOURAN

Ni:

Atty. Ver Quimco

MAGNA CARTA NI MARIA CLARA

Ikaduha ug kataposang bahin

Ang pagkahimong balaod sa Magna Carta of Women maoy naghingpit sa kamada sa daghan na kaayong mga lagda sa balaod nga nagtumong sa pagpanalipod sa usa ka Filipina. Halos wala nay laing pangitaon pa ang usa ka babaye kun balaod ang hisgotan. Gikan sa labing pribado niyang pagbati ug pakigrelasyon, hangtod sa tanang kahimtang sa iyang pakiglambigit sa katilingban naa na ang balaod nanalipod kaniya. Klaro na kaayo ang iyang mga katungod lakip ang mga pamaagi nga gilatid aron kini mapanalipdan. Gani ang Magna Carta of Women mismo nagmando pa man sa kongreso nga irepaso ug papason na ang bisan unsang balaod o lagda sa balaod naa pa sa atong sistema nga nagtugot pa sa bisan unsang matang sa pagpihig o kahimtang sa pagpihig sa kababayen-an.

Apan sama sa ubang balaod nga naghatag ug panalipod sa ubang mga pihig ug maluyahong sector ang Magna Carta of Women usa lang ka balaod nga nanginahanglan pag igong katumanan diha sa lig-ong pagpatuman niini sa kagamhanan ingon man sa matinud-anong pagtahod niini sa atong mga lungsoranon. Kay ibabaw niining mga katungod ug proteksyon na pa man gayod nagpabilin ang sukwahi nga kultura ug kinaiya sa atong katilingban nga gustong usbon ug sumpoon niini. Ang dili pa dugay nga hitabo nga naglambigit kang kanhi Ilocos Sur Governor ug karon Deputy National Security Adviser Chavit Singson ug sa iyang gikapuyo nga mipasaka ug sumbong kaniya tungod sa gipasangil nga gihimo niyang pagpamun-og sa naulahi usa ka naghulagway niining maong kahimtang. Gani atubangan sa daw mapagarbohong pag-angkon ni Singson sa pagpamun-og ang iyang mga labaw sa Malacanang, wala gayoy klarong gihimo aron siya mabadlong. Bisan pa kun si Singson gipasanginlan nga migamit sa kahimanan sa iyang buhatan isip Deputy National Security Adviser batok sa iyang nagreklamong kalive in. Hinuon una niini mibuhi pa silag estorya nga dili silang manginlabot sa maong suliran ug dili silang mopahamtang ug disiplina kang Singson kay ang maong panagbangi usa lang ka suliran sulod sa banay o domestic problem. Sa salapi, gahom ug inpluwensa ni Singson mapaabot nga wala gyoy kapaingnan kining kasong gipasaka sa iyang kalive-in.

Dako kaayong salikwaot ang maong kahimtang kay dili pa baya dugay nga gipirmahan mismo ni Presidente Gloria Macapagal Arroyo ang Magna Carta of Women, ug sa iya pang panahon isip babayeng Presidente nahimong balaod human niya approbahi niadtong 2004 ang Anti Violence Against Women and their Children Act kun Anti-VAWC Law. Sa iyang administrasyon nahimong hingpit ang proteksyon sa katungod sa kababayen-an diha sa balaod. Ug siya ang iyang administrasyon pa man gani unta ang manguna aron mapatuman gayod kining maong mga balaod.

Kini nagmatuod lamang nga bisan naa na kining maong mga balaod sa katungod ug proteksyon sa kababayen-an dako pa gyod kaayo ang buluhaton diha sa pagpatuman niini. Ug pagpatuman niini nanginahanglan gayod ug tininuod nga lihuk ug determinasyon sa kagamhanan, sa mga organisasyon ug institusyon nga nahilambigit niini, ingon man mismo sa katilingban

Ning pagkahimong balaod sa Magna Carta of Women unta masugdan na ang hiniusa ug tininuod nga pagpatuman sa tanang mga balaod alang sa kababayen-an. Mag-unsa man kining daghan kaayong mga katungod ug proteksyon kun mismo ang mga buhatan tawo nga gitahasan sa pagpatuman niini walay tininuod nga tumong sa pagpahamtang sa maong balaod. Tingali panahon na nga una sa tanan sa mga banay masugdan pagtudlo ka ang kabataan sa pagrespeto sa kababayen-an. Sulod sa mga panimalay ang mga amahan angay nang makahimo ug panig-ingnan sa ilang mga anak diha sa ilang mga lihok, pulong ug pagpakiglambigit sa ilang mga asawa ug mga kababayen-an sulod sa pamilya. Kun naa may mga lalaki pagkakaron nga dali ra kaayong makapamun-og ug mapakasakit sa mga babaye nga ilang gikarelasyon kini una sa tanan tungod kay sila bikan sa mga banay nga nahimo usab nga dapit ug hulagway sa pagpangabuso ug pagpangdagmal sa kababayen-an.

Ug kay ang pagpangdagmal ug pagpangpihig sa kababayen-an usa na man ka publiko nga kalapasan kinahanglan nga ang mga kasilinganan magsugod na ug panginlabot , pagmaymay , pagbadlong, ug pagsumpo sa mga pagpangdagmal ug pagpangpihig sa mga babaye. Milabay na kadtong mga adlaw diin ang mga kasilinganan nga makadungog ug siyagit sa asawang gidagmalan ug gikolata sa iyang bana moingon lang nga dili angay manghilabot sa maong kasamok kay usa kini ka family affair.Karon ang pagpangdagmal sa mga asawa ug babayeng gikarelasyon base sa balaod usa ka na ka public concern diin ang mga lungsoranon nga nakasaksi niini dunay kaakohan sa pagbadlong o pagtaho ngadto sa mga autoridad.

Ang mga kagamhanan sa barangay nga pagkakaron hilabihan na ka dako ug gahom ingon man buluhaton sa pagpanalipod sa kababayen-an kinahanglang masangkap na gayod sa kahimatngon ug katakos sa pagpanalipod sa mga katungod sa kababayen-an. Sila ang unang ahensya sa kagamhanan nga labing duol sa panghitabo ug naa sa unang kahimtang sa paghatag ug igong panabang ug proteksyon sa kababayen-an.

Ang mga DSWD, Kapolisan ug mga tinugyanan sa balaod ug ang tanang mga hingtungdang ahensya sa kagamhanan unta angay nang mohatag ug tinuod nga pagpatuman ning maong balaod. Kun pakyas man ang pagtaral sa mga tagsala batok sa kababayen-an usa sa hinungdan niini mao ang kahaguka ug kakulang sa tininuod nga imbestigasyon ning maong mga krimen sa ang-ang sa mga kapolisan ug tigpatuman sa balaod.

Ang media makakat-on na unta sa tininuod nga pag-abag alang sa katumanan ning maong mga balaod. Kining maong institusyon dako kaayog ikatabang aron mapahigmata ang katawhan gikan sa dili maayong kultura nga padayong nagtugot sa pagpahimulos ug pagpihig sa kababayen-an. Inay paghulawagway sa kababayen-an isip mga butang sa kahinam sa mga lalaki angay na tingaling sugdan ang paghulagway kanila isip mga tawo nga nga may dignidad, ug katungod sama sa mga lalaki.

Labaw sa tanan ang kababayen-an sa atong nasod mismo makat-on na unta pagtahod sa ilang kaugalingon. Mag-unsa kining mga balaod kun sila mismo magtugot ug dili mobarog ug mogamit niini aron panalipdan ang ilang katungod. Mag-unsa man kining mga proteksyon nga gihatag sa balaod kun sila padayon moluom ug magbakho sa kahadlok atubangan sa mga kahimtang sa pagpanaugdaug nga ilang masinat. Kun sila mismo dili motahod sa ilang kaugalingon.

Legal Information

Pangutana: Kun maabsuwelto ang usa ka opisyal o empleado sa gobyerno nga gipahamtangan ug preventive suspension without pay panahon sa imbestigasyon sa kaso batok kaniya, iya bang makobra ang suweldo nga wala madawat kaniya sa panahon sa maong preventive suspension?

Tubag: Dili. Ang preventive suspension dili silot kundili tipik sa proseso sa husay sa mga bug-at nga mga kasong administratibo diin lig-on ang ebidensya batok sa sinumbong. Maong bisan maabswelto sa desisyon dili gayod makobra sa sinumbong ang suweldong wala niya madawat panahon sa suspension base sa doktrina nga walay swueldo kun walay nagtrabaho kun no work no pay.