Saturday, July 11, 2009

KASAL-KASAL, ILAD-ILAD

BALAOD UG KAMATOURAN

Ni:

Atty. Ver Quimco

KASAL-KASAL, ILAD-ILAD

Unsaon pagseguro nga ang usa ka pastor , ministro o punoan sa relihiyon dunay igong autoridad nga mopahigayon ug kasal. Unsay sangpotanan kun magpakasal sa usa ka pastor nga walay autoridad o permiso nga mokasal?

Usa sa atong magbabasa misulat kanato ug naghangyong tubagon nato ang mao niyang mga pangutana kalambigit sa kasal sa iyang anak babaye ngadto sa hinigugma niini nga gipahigayon sa pastor sa ilang relihiyon. Sa iyang sulat, ang mao natong magbabasa nga naghangyong tagoon lang sa ngalan nga liza nagkanayon:

Dear Atty. Ver Quimco:

Maayong adlaw.

Membro ako sa usa ka sekta dinhi sa among barangay. Dako ang akong pagsalig ning among pastor bisan pa man maldita ug hingasaba kaayo kining iyang asawa nga mag-apil apil pod pagpangolekta sa mga balayronon ning among simbahan. Niadtong miaging tuig, akong atubangan sa akong pastor gikasal ang akong anak nga babaye sa iyang hinigugma. Migasto kug 2,800 wala pay labot ang gikolekta gikan sa mga maninoy ug maninay.

Grabe ang akong pagsalig ug pagdahom nga tarong gyod tong kasala Atty. Ver. Gani giimbitar pa man sa among pastor ang lain niyang kaubang Pastor nga klaro gyod kuno nga naay lisensya pagkasal. Ang akong gikalibgan mao nga dugay kaayo gihatag ang marriage contract kanamo. Ug sa dihang gihatag na kini, dili man pirma sa among pastor ang migawas kundili pirma man hinuon sa among mayor.

Natingala ug naglibog kaayo ko niini . Ug nagduda ko nga walay autoridad ning among pastor nga mokasal. Apan wala pod ko masayod sa balaod unsaon pagtino kun naa ba gyod siyay autoridad. Ang mayor Atty. Ver mahimo bang makakasal. Kun mahimo silang mokasal, legal ba kining kasal sa akong anak nga gipahigayon sa pastor, unya ang mayor maoy nagpirma sa marriage contract.

Hinaut nga imong kung matubag ug mahatagan ug katin-awan.

Salamat kaayo.

Matinahuron;

Liza

Salamat kaayo liza sa imong pagsalig. Usa sa mga mahinungdanong elemento sa usa ka legal nga kasal mao ang autoridad sa opisyal, o tawo nga nagpahigayon sa maong kasal. Sa hilisgotan sa mga pare, pastor, ministro ug lider sa mga relihiyon o tribo bisan gihatagan silag autoridad mismo sa balaod nga mopahigayon ug kasal sa mga tumotuo ug sumusunod sa ilang relihiyon, kining maong autoridad kinahanglang dasonan sa sinulat nga autoridad gikan sa buhat sa Civil Registrar General nga mohatag kanila ug gahom ug permiso nga mopahigayon ug kasal sulod sa tulo ka tuig ug mahimong irenew na usab kini sa laing tulo ka tuig. Kining maong dokumento gitawag ug Certificate of Registration of Authority sa Solemnize marriage nga sa minugbo pa gitawag ug CRASM.

Ang mga regulasyon nagbuot nga ang maong document sa CRASM kinahanglang ipakita sa mga nagpakasal, ug ibutang sa mga dayag nga bahin sa buhatan sa authoridad nga nagkasal aron makita sa kasayon sa mga kaslonon ug mga testigos. Kun ang pastor, pare, o ministro nga nagpahigayon ug kasal wala ning maong dokumento, nan wala siyay autoridad nga mokasal ug mahimong dili ilhong legal ang kasal nga iyang gipahigayon.

Maong mas maayo liza nga imong tukion una sa tanan unsa gayod ang tinuod ug pangutan-on sa klaro ug pintok ang inyong pastor. Duna ba siya niining maong autoridad. Kun naa man , hangyoa siya nga ipakita kini kanimo. Ug kun wala ,nan wala gyod siyay gahom ni autoridad nga mokasal ug wala gayoy kuwenta ang kasal o mga kasal nga iyang gipahigayon.

Mas maayo usab tingali liza nga imong atubangon ang mayor sa inyong lungsod kun tinuod ba nga iyang pirma ang naa sa marriage contract. Kun dili iya ang maong pirma ug kini gisundog ug gimao-mao lang nan kini illegal ug dakog tulubagon sa balaod ang mihimo sa maong pagsundog sa iyang pirma. Kay kun iya ang maong pirma, nan kuwestionable kini kay dili man mahimo nga mohatag ug marriage contract o certificate ang usa ka autoridad nga nagkasal kun dili sa iyang atubangon gihimo ang seremonyas sa kasal. Sa maong kahimtang walay kuwento ug inbalido ang maong marriage contract.

Mas maayong masuta gyod una nimo kun unsa ng tinuod niining tanan. Kay kun wala gayoy autoridad o CRASM ang mao ninyong pastor, bisan pa kun tinuod nga iya ang pirma sa mayor diha sa marriage contract nga gihatag sa nagpasal illegal ug wala gyoy kuwenta ang kasal ug kaminyoon sa imong anak. Sa maong kahimtang mas maayong mangandam na lang usab sa pagpahigayon ug laing kasal tali sa imong anak ug sa iyang bana pagkakaron. Ug sa maong kahimtang mas maayong klarohon na gayod kun naa bay CRASM . kun certificate of registration of authority to solemnize marriage ang pare, pastor o ministro nga mokasal kanila.

Sagrado ug dili katiaw-tiawan ang kasal og kaminyoon. Maong mas maayong kun sudlan man kini tinuod gyod nato daan nga ang opisyal, ang mga dokumento ug pamaagi sa pagpahigayon niini nahasubay gyod sa pamaagi nga gilatid sa balaod kay basi makawang lang ang tanang pagpangandam ug gasto ug mosangko lang hinuon sa dugang ug mas dakong purehisyo.

Legal Information

Pangutana: Mahimo bang matudlo sa nabakanteng puwesto sa Sanggunian ang usa ka kapitan nga wala nang makadagan sa miaging eleksyon kay migraduwar na sa tulo ka sunod-sunod nga termino isip punong barangay?

Tubag: Mahimo . Ang gidili sa balaod mao ang sobra sa tulo ka sunod-sunod nga termino nga makuha pinaagi sa eleksyon. Kun ang ikaupat nga termino makuha dili sa eleksyon o piniliay kundili pinaagi sa pagtudlo base sa mga lagda sa balaod sama pananglit sa pagtudlo sa nabakanteng puwesto sa Sangguniang Barangay nga himoon sa mayor human sa rekomendasyon sa mga sakop sa Sangguniang Barangay base sa mga lagda sa Local Government Code of 1991, wala nay babag nga matudlo o modawat niini ang maong kapitan.

Saturday, July 4, 2009

Kahoy

BALAOD UG KAMATOURAN

Ni:

Atty. Ver Quimco

Kapin na sa 2400 ka tuiga kanhi ang maalamong si Plato sa sa Gresya mideklarar ning mosunod nga talambagan: Kun nangandoy kang molahatay sa kahangtoran kinahanglan mohimo ka ning mosunod nga butang.Pagsulat ug libro, panganak ug bata, ug patanom ug kahoy. Ug klaro nga Plato wala lamang mamulong ngadto sa katawhan sa gresya o sa iyang henerasyon. Namulong siya ngadto sa tanang katawhan sa tanang kaliwatan ug sa tanan kapanahonan.

Tingali sa iyang panahon lisod matugkad kun ngano nga daw gihimo niyang dako mahinungdanon kaayong butang ang pagtanom ug kahoy.Apan ning modernong panahon ang maalamang talambagan ni Plato naghulagway sa usa ka sakit nga kamatouran kun giunsa pagpasagad ug pagabuso sa tawo ang kinaiyanhong bahandi nga gihatag ug gisalig kaniya sa Ginoo. Dili na ta moadto pag laing dapit. Ang Pilipinas usa ka nasod nga buhong unta kaayo sa bahandi sa kinaiyahan labaw na sa lunhawng kalasangan . Niadtong 1930 kapin kun kulang 30 ka milyon ka ektaryang kayutaan kapin kun kulang 17 ka milyon niini kalasangan. Kini mao ang salag sa kinabuhi ug ekolohiya sa nasod. Kining maong gidak-on sa kalasangan maoy mogarantiya sa usa ka balanse nga kinabuhi sa kinaiyahan, nga mao usab ang sukaranan sa kinabuhi ug panginabuhi sa atong nasod nga nagsumikad sa agrikultra. Kini mao usab ang nagsapnay sa kinabuhi sa abunda kaayo natong kadagatan nga gikaibgan sa daghan kaayong mga langyawng mga marine biologist tungod sa talagsaon ug maanindot kaayong mga coral reefs nga maoy pinuy-anan sa daghan kaayong mga isda, ug produkto sa kadagatan. Usa ra ka deskripsyon ang ikasulti sa mga langyaw sa kinaiyanhong bahandi sa atong nasod . Paraiso!

Subo, nga kining maong paraisong gihatag sa Diyos kanato nalugnas na pagkakaron. Ang kanhi 17 ka milyon ka ektarya kapin kun kulang nga kalasangan niadtong 1930 karon hapit na mapanas samtang kapin na lang sa 6 ka milyon ka milyon ka esktarya nahibilin nga forest cover sa atong nasod. Ang walay puas ug iresponsable nga logging sa mga langyaw ug lokal nga mga magpapatigayon nga gipaluyohan sa mga dagkong politiko, ug opisyal sa kagamhanan maoy nag-unang hinungdan niining tanan. Sa pagpangaupaw sa atong mga kayutaan ug kabukiran nahimutang sa dako kaayong kadaot ug kakuyaw ang kinaiyahan ug ang katawhan.

Wala nay mga gamot sa kahoy didto sa banika ug kabukiran nga mao unta ang mosalo sa tubig sa ulan ug inanayng mobuhi niini ngadto sa kapatagan. Ang sangpotanan dagkong bagyo, lunop, baha, ug soil erosion. Ang sangpotanan, namatay ang atong kasapaan nga wala na usay kakahoyan nga nagpandong niini.

Mao usab ang nahitabo ngadto sa tunga sa milyon ka ektarya nga katunggan sa atong nasod, nga pagkakaron 100,000 na lang ka ektarya ang nabilin tungod ra usab sa iresponsableng kalihokan sa katawhan sama sa pagpanghabas sa mga kahoy sa katunggan lakip na sa pagkonverter niini isip mga fishpond. Kini misangpon sa pagkahanaw sa kinabuhi ug bahandi sa atong kadagatan. Ang irresponsableng pagpanguma ug pagamit sa mga makahilong chemicals ug insektisides nga midagayday ngadto sa mga kasubaan, bahiya ug kadagatan. Ang polusyon nga gibugwak sa daghan kaayong mga industria nga dayag kaayong nakalapas sa balaod nga wala gayod mapakgang sa kagamhanan.

Ug wala pa matagbaw, ang upaw na natong kabukiran gisugdan na usab ug wad-wad karon sa mga sa mga mining consessionaires daghan kanila gipaluyohan sa mga langyaw walay pay labot sa walay puas nga pagquarry sa atong mga kasubaan.

Kining tanan misangpot sa hilabihan nga kadaot ug nagdala ug dako kaayong kakuyaw sa atong katawhan. Tungod sa pagkapanas sa atong kalasangan ug pagkalusno sa atong kinaiyahan dili na mahimo ang pagproseso sa carbon dioxide sa kalibotan ug kini misangpot sa gitawag nga climate change o global warming nga mao ang mas makahahadlok pang hulagway ning maong kadaot sa atong kinaiyan.Ug pagkakaron, gikan sa pagkaparaisa tungod sa lunhaw kaayong kalasangan, ug kadagatan ang Pilipinas nahimo nang sentro sa kalamidad dinhi sa Asia. Matag tuig gatosan kundili man gani liboan ka mga insosenteng kinabuhi ang nakalas tungod sa dagkong bagyo, lunop, buhawe ug baha. Nahimong dagul ang atong kayutaan ug halos dili na mapuslan alang sa pagpanguma tungod sa dinagko ug walay puas nga soil erosion.

Si Atty. Antonio Oposa, usa ka sugboanong abogado nga nahimong bantogan sa iyang pakigbisog paglaban sa kinaiyahan makausa miingon nga kining mga dagkong kalamidad nga nasinati nato matag karon ug unya sangpotanan lang sa kabuang sa tawo diha sa pag-abuso ug pagpasagad sa atong kinaiyahan. Wala gyod tuoy laing mabasol niining tanan kundili kita ra usab. Ang pag abuso ug pagpahimulos sa pipila kanato, ug ang pagpasagad ug pagpakahilom sa kadaghanan kanato.

Sa usa ka desisyon sa makasaysayong kaso diin mismo si Atty. Oposa ang naglambag uban sa mga kabataan nga iyang mga kliente ang Korte Suprema nagkanayon nga ang pagpanalipod ug pagamping sa kinabuhi sa atong kinaiyahan, usa ka kaakohan sa tanang tanang tawo, sa tanang kaliwatan. Gitawag kini sa Korte Suprema ug inter generational responsibility of environmental protection. Kaakohan nga naghagit sa atong kagamhanan, natong tanan sa paghimo sa atong tagsatagsa ka pahat ug responsibilidad alang niini. Ug aron diha sa atong inadlaw-adlaw nga kinabuhi ug binuhatan kita makatampo bisan sa ginagmay man lang sa pagpanalipod sa kalimpiyo ug pagpalunhaw pagbalik sa atong kinaiyahan ug palibot

Ug nia kining himalatyon nga kinaiyahan palibot kanatong katawhan nga giharian usab sa kalisod ug kagutom. KInaiyahan nga maoy sukaran sa atong tagsatagsa ka kinabuhi ug pangabuhian. Walay lain nga makatambal, walay laing makasalbar, walay laing makapabanhaw niini kundili kita ra usab ug ang tagsa tagsa kanato.

Diay agig paapas abay niining maong kaakohan ang Call For Justice mopahigayon ug usa ka Global Warming Concert sa syudad Sa Iligan sa MSU IIT Gym karon Agosto 8, 2009 sa alas 7 sa hapon pinaagi sa inila na kaayo nga IMCC Kapagintaw Ban. Kining maong konsierto nga giulohan ug GLOBAL WARMING 101 usa lang sa mga malahutayong paningkamot sa Call for Justice aron mapukaw ang katilingbanong kahimatngon alang sa kinaiyahan. Gidapit ang tanan nga may lugar pagduaw sa Iligan sa maong panahon sa pagsaksi sa maong dako ug makahuloganong konsierto.

Legal Information

Pangutana: Mahimo bang magminyoay ang pagumangkon sa pag-agawan ngadto sa iyang uyoan sa pag-agawan:

Tubag.: Mahimo.Ang gidid-an sa balaod sa Family Code of the Philippines, mao lamang kadtong mga kapamilya sulod sa ikaupat nga ang-ang sa relasyon sa dugo o fourth civil degree of consaguity. Taman lang sa ig-agaw igtagsa ang gidid-an nga magminyoay. Ang mga paryenteng mas layo nga ang gintang sa relasyon wala na did-I nga magminyoay.

ANG PAGKAPADRE DE PAMILYA

BALAOD UG KAMATOURAN

Ni:

Atty. Ver Quimco

ANG PAGKAPADRE DE PAMILYA

Asa taman ang tulubagon ug kaakohan sa amahan ngadto sa iyang mga anak. Igo na b a nga siya mohatag ug sustento alang sa ilang pagkaon, panapot ug edukasyon. Igo nga ba nga siya mohatag sa mga material nga butang alang sa inadlaw-aw nga panginahanglan sa iyang mga anak. Sa atong mga programa sa radio atong gituki kining maong mga hilisgotan niadtong miaging duha ka semana sa atong pagsaulog sa father’s day. Ning atong lindog ato usab kining hisgotan.

Samtang kaaakohan sa mga anak ang paghatag ug igong pagtahod ug pagpasidungog sa ilang mga amahan ug ginikanan, mas maayong una sa tanan nga atong tan-aw unsa may gimbut-an sa balaod kalabot sa kaakohan ug tulubagon sa amahan ngadto sa iyang mga anak.Ug kini makita diha sa Articulo 46 sa Presidential Decree 603 nga naila isip Child and Youth Welfare Code. Kining maong mga obligasyon nga iya sa mga ginikanan ug mga amahan klarong gisaysay sa maong balaod, ug mao kini ang mosunod:

1.Ang paghatag sa igo nga pagpangga, pakig-uban ug pagsabot;

2. Ang pagtudlo pagiya kaniya sa insaktong mga tamdanan sa moralidad, disiplina sa kaugalingon, ug ingon ang pagbaton sa mga pagtulon-an sa relihiyon;

3. Ang pagdumala sa kalihokan sa iyang anak, lakip na sa iyang mga kalingawan;

4. Sa pagtudlo kaniya sa kamahinungdanon sa kakugi,pagdaginot ug pagsalig sa kaugalingon;

5. Pagpalambo sa iyang interes sa mga kalihokan sa katilingban, pagtudlo kaniya sa mga buluhaton sa usa ka lungsoranon ug ingon man sa paghigugma sa nasod;

6. Paghatag kaniya ug igong mga tambag kalabot sa iyang pagkatawo ug personal nga kalamboan;

7. Paghatag sa bata ug maayong mga panig-ingnan;

8. Paghatag kaniya ug igo nga sustento;

9. Pagdumala sa kabtangan sa bata aron mapanalipdan ang iyang katungod sa maong mga butang.

Ang maong mga obligasyon gimbut-an sa balaod nga obligasyon sa mga ginikanan. Obligasyon kini una sa tanan sa amahan, ingon man sa inahan sa bata. Ug tin-aw kaayo ang balaod. Ang usa ka maayong amahan, dili lang kadtong naghatag ug sustento ug material nga panginahanglan sa iyang anak. Usa lang kana sa dako kaayong wanang sa kaakohan sa usa ka ginikanan. Maong dili diay ingon niana ka sayon ang papel nga gidala sa usa ka amahan diha sa pamilya . Kay sahi sa nabatasan ug gituhoan sa uban nga ang paghatag ug igo ug abundang sustento ngadto sa mga anak mahimo nang lisensya sa usa ka amahan nga dili na mohatag ug panahon, ug pakig-uban sa iyang mga anak.

Ang balaod nagpahamtang sa mas bug-at pa kaayong tulubagon sa paghatag ug igong pagpangga,panahon nga dekalidad sa pakig-uban ug pakighugoy-ugoy sa mga anak. Ug gawas niini ang amahan diay kauban sa inahan sa bata gimandoan sa balaod nga mobitbit sa papel isip unang magtutudlo sa anak. Paghatag ug kinabuhing legal sa panultihon charity begins at home.

Hinuon ang subo nga kamatouran nagpakita nga kining maong mga obligasyon sa balaod wala gayod matuman sa daghan kaayong mga amahan ug gikinanan sa atong katilingban. Pipila ra kaha ka amahan ang makabaton ug higayon matag adlaw o matag gabii nga makighinabi aron momaymay sa iyang mga anak. Pipila ra kaha ka amahan ang nakabaton ug igong kahigayonan nga makihisgot sa iyang mga anak aron tudloan ug maymayon siya sa mga pagtulon-an sa katarong, kakugi, ug pagtuo sa Diyos. Pipila ra kaha ka amahan ang nakahigayon pagpakigkabildo sa iyang anak aron siya tudloan sa panginahanglan nga manginlabot sa katilingban ug mahalon ang atong nasod.

Kining maong tin-aw ug dili malalis nga kakulangon sa daghan sa mga amahan ug ginikanan sa atong katiligban karon usa sa hinungdan nga nga daghan kaayo sa atong mga kabatan-onan nga nahisalaag. Tungod kay wala nila makita ang pakig-uban ug pagpangga sulod sa banay, ila kining gipangita sa ubang mga tawo daghan kanila dili maayong ang kinaiya ug influensya sa iyang batasan. Tungod kay walay ginikanan nga nagtudlo kanila sa insaktong mithi sa katarong, wala sila masayod unsa ka dako ang panginahanglan nga maghimo gayod ug maayong buhat sulod sa banay ug diha sa katilingbaan. Tungod kay walay ginikanan nga nagtudlo kanila nga manginlabot sa mga suliran sa katilingban , moalagad sa mga kabus ug nanginghan, daghan kaayong mga kabatan-on karon nga dalo ug kaugalingon lang kalipay ang gihunahuna ug wala gayod makatugkad sa tinuod nga gugma ug pagpaambit sa ilang mga kabanay ug ingon man sa ilang mga higala. Tungod kay walay ginikanan nga nagtudlo kanila sa pagmahal sa nasod,ang atong henerasyon karon wala na gayod maghunahuna unsaon nga makatampo alang sa kalamboan sa atong nasod. Tuod daghan ang nahimong mga propesyonal apan wala gyod intawong magamit ang ilang kaalam ug propesyon alang sa nasod, kundili giabusa ug gigamit pa hinuon sa tinonto, korupsyon ug mga kalihokan nga makadaot sa katilingban.l

Labaw sa tanan ingon niini ang daghan sa atong kabataan karon tungod sa hinungdan nga wala gyod silay makitang maayong panig-ingnan sa binuhatan sa ilang mga amahan ug ginikanan. Sama nga wala silay nakitang maayong mga role models sa gawas sa katilingban, daghan sa atong mga kabataan karon nga nagagikan sa banay diin ang ilang mga amahan mismo nagumon sa bisyo ug nagpakita ug dili maayong binuhatan ngadto kanila mismo diha sa iyang pagdumala sa panimalay. Sa maong kahimtang wala gayoy makat-onan nga maayo ang usa ka bata. Ug bisan makapila pa latigoha ug sermoni sa amahan dili gayod makasabot ang usa ka bata kun ang gihimo sa iyang amahan ug ginikanan sukwahi sa mga pulong nga iyang gimaymay kaniya.

Pagkatinuod lang ,dako kaayo ug tulubagon ang usa ka amahan diha sa balaod ngadto sa iyang mga anak. Ug hangtod nga kining maong mga obligasyon matuman sa atong mga amahan, dili gayod ta makapaabot nga duna pay kausaban nga manghitabo niini problemado na kaayong katilingban, karon ug sa umaabot nga kaliwatan.

Legal Information

Pangutana: Mahimo ba sa usa ka Sangguniang Barangay nga mopasar ug ordinansa aron higpitan ang mga negosyo sa computer games aron mapanalipdan ug malikayan nga madaot ang panghunahuna sa mga bata nga nagdula niini?

Tubag: Mahimo kaayo. Base sa mga lagda sa General Welfar Clause sa Local Government Code of 1991, gahom sa usa ka kagamhanang local, lalawigan man, syudad,lungsod, o barangay ang pagpasa ug mga ordinansa ug resolusyon aron panalipdan moralidad, seguridad, kaluwasan ug interes sa mga katawhan niini. Gani sa kahimtang karon nga nagpasad ning maong kalingawan nga nakabuang ug nakadaot sa hunahuna sa daghang kabataan, gikinahanglan gayod nga molihok ang mga local nga kagamhanan lakip na ang mga barangay aron mahatagan kinig igong pagdumala ug maseguro nga dili kini makadaot sa panghunahuna ug paglambo sa atong kabataan.