MGA MANANAUG UG BIKTIMA SA KAGUBOT SA MINDANAW ( Ikaduha ug kataposang Gula)

BALAOD UG KAMATOURAN
Ni;
Atty Ver Quimco

MGA MANANAUG UG BIKTIMA SA KAGUBOT SA MINDANAW
( Ikaduha ug kataposang Gula)

Sa pagsulat ning maong lindog miulbo na ang kagubot sa Mindanaw. Human sa pag-atake sa North Cotabato, mibuto ang duha ka bomba sa syudad sa Iligan niadtong imaging Domingo, ug sa alas 4:30 sa kaadlawon niadtong imaging lunes, August o 18, gisulong sa MILF ang mga lungsod sa Kolambogan ug Kauswagan sa Lalawigan sa Lanao del Norte. Gipamatay ang kapin sa 30 ka mga sibilyan lakip ang mga babaye ug mga bata. Giatake usab ang Probinsya sa Sarranggani u gang syudad sa Iligan padayong gihulga sa pagsulong sa maong rebeldeng grupo nga nakapalisang kaayo sa mga molupyo. MIbusikad usab ang bomba didto sa Zamboanga, samtang ang laing mga dapit sa Mindanaw giharian sa tumang kahadlok nga mao na poy isunod sa terorismo sa MILF.
Buntag niadtong imaging martes liwas gayod sa pagpangatake milatas ako sa highway sa Lanao del Norte, agi niadtong mga gipangatake nga mga lungsod lulan sa usa ka pick up padulong sa usa ka husay sa kaso didto sa Zamboanga City. Hulagway sa usa ka patayng lalawigan ang akong nakita. Kamingaw, kahilom, mga balay nga wala nay nagpuyo kay tua na nanglayas sa sikbit nga mga dakbayan ug lalawigan maseguro lang nga buhi sila. Pagkamakaluluoy sa Lanao del Norte. Bisan sa ako nang pag-abot sa Hall of Justice sa Zamboanga City, susamang kabalisa ang akong nakita sa mga empleado sa Hall of Justice didto. Kabalisa, kahadlok, kahingawa. Kini ang mihari sa pagbati sa halos sa tanang tawo sa Mindanaw. Daw mibalik na kadtong mangitngit nga panid sa kasaysayan sa Mindanao niadtong 1970 sa dayong pagdeklarar ni Presidente Marcos ug Martial law.
Ang labing pait nga kasinatian mao ang reklamo sa mga sibilyan dinhi sa Lanao sa matod pa kapakyasan sa military ug kapolisan sa paghatag ug hinanali ug igong panalipod kanila niadtong panahon sa pagpangatake sa MILF. Mga usa pa ka semana sa wala pa ang pagsulong nasayran nga ang pagpaumbaw sa puwersa sa MILF sa kabukiran bahin sa Lanao, gihangyo na ang military nga mohimog aksyon apan wala gayod nahitabo.
Hangtod nga miabot na lang ang dugoong kadlawon wala gayod mahatagig proteksyon ang mga sibilyan sa Lanao del Norte. Daw mga paon nga gilawog sa tango sa mga mangtas nga MILF ang mga sibilyan diri sa Lanao pinaagi sa Militar nga wala gayod makaabot niadtong panahon nga gikinahanglan unta sa mga sibilyan ang ilang proteksyon.
Ug kinsa may nakapahimulos ning maong kahimtang sa Mindanao. Dayag na lang nga ang mga tawo nga gusto nga mahitabo ang kagubot ning maong pulo mao ang magmadaugon. Ang mga MILF pagkakaron nahulagway na sa tibuok kalibotan isip usa ka lig-ong rebeldeng grupo nga nakigtigi sa kagamhanan alang sa katawhang moro. Gani ang mga pamahayag ug aksyon karon sa gobyerno daw nagpalapad kanunay sa ilang papel isip usa ka lig-ong kontra sa kagamhanan. Sa bisan unsang kahimtang sa panahon sa kagubot ang mga tawo nga nabuhi sa kagubot ug gubat sama sa MILF kanunay gyong makabentaha.
Sa laing bahin. Unsa man ang negatibong epekto niini sa kagamhanan, ang administrasyong Arroyo gituhoan makaani usab ug kaayohan ning maong kagubot. Kining maong kagubot pagkakaron gihimong hinungdan aron iduso pagbalik sa gobyerno ang kausaban sa konstitusyon o cha cha nga mohatag ug dalan sa pagdugang sa termino ni Presidente Gloria Macapagal Arroyo. Gani daghan ang nahadlok pagkakaron nga kining maong mga panghitabo sa Mindanaw usa ka subli sa kasaysayan ning maong pulo niadtong 1970 nga maoy usa sa gihimong hinungdan ni Presidente Marcos sa pagdeklara ug martial law nga maoy yawe sa iyang padayong pagunit sa gahom sa malacanang.
Apan taliwala niining tanan, sa bisan unsang kahimtang ug sa bisan unsang sangpotanan ang makaluluoyng mga biktima ning kagubot karon sa Mindanaw mao mismo ang katawhan nga nanginabuhi ug nanimuyo lang intawon nga malinawon. Ning maong hulagway ning maong pulo, kinsa pa may magpapatigayon nga makasalig sa pagbuhi ug puhunan. Ning maong kahimtang wala nay katinoan ang kalamboan ning maong pulo.
Pagkaanugon sa lig-on na kaayong relasyon nga nagbugkos sa mga kristianos ug muslim, ingon man sa mga tribong lumad dinhi. Sa dugayng panahon kining gibugawal ug gipalig-on nila, sa usa lang ka pagpamilok nalumpag ug mibalik ang pagduda ug pagkawala sa pagsalig sa usag-usa. Dinhi lang sa Lanao daghan sa mga ligdong ug buotan kaayong mga muslim nga nanimuyong malinawon uban sa mga kristianos ang napugos usab pagbiya sa ilang pinuy-anan sa kahadlokan nga mapagan ug mapahimungtan sa kasuko sa mga biktimang kristianos. Bisan gani ang akong mga estudyante sa College of Law sa MSU IIT sa Iligan naghambin na ning maong kabalisa.
Ang kangitngit ug kahadlok padayong mitikyop sa isla sa mga saad. Ang mga Mindanawnon karon miatubang sa laing panid sa kasaysayan ning maong pulo. Sila nga napasagda sa kagamhanan sa dugayng panahon. Sila nga nag-antos sa tumang kalisod nga halos wala na gani ikapakaon sa ilang banay karon mosuong na sa mas pintas pa nga kasinatian. Ug kini mao ang hulga ug sugal sa ilang kinabuhi, sa kinabuhi sa ilang banay.
Kaming mga katawhan sa Mindanao mao ang una ug kataposang biktima ning maong transaksyon.
Gikinahanglan namo ang inyong mga pag-ampo.!

Legal Information
Pangutana: Angay ba nga pasakaan ug sumbong human rights violation ang MILF ngadto sa United Nations( Atong reaksyon sa gitaho nga plano sa Commission on Human rights nga mopasaka ug kaso ngadto sa United Nations tungod sa kuno human rights violations nga gihimo niini sa pagpamatay sa mga sibilyan sa Mindanao;
Tubag: Dili gayod angayan. Ang MILF usa ka rebeldeng grupo nga wala pa makaangkon ug international personality, ug tungod niini wala pay hurisdiksyon ang United Nations sa mga kalapasan niini . Kun determinado gayod ang gobyerno mahimong kasohan ang MILF sa pagsupak sa Anti Terrorism Act dinhi sa atong mga hukmanan sa nasod aron ang mga nahilambigit nga mga opisyal ug element niini mataral ug manubag sa mga krimen nga ilang nahimo.



( Ang mga pangutana ug sugyot ning maong lindog mahimong ipadala ngadto sa tagsulat. Atty. Ver Quimco. Center for Alternative Legal Forum and Justice. Rm 202 2nd Flr. Monsanto Blg, Celdran Road, Rosario heights, Tubod, Iligan City. Duawa ang among website. www.tawaghustisya.com).