Ni:
Atty. Ver Quimco
Atty. Ver Quimco
GITUDLO BA ANG KATARONG SA MGA TULUNGHAAN SA BALAOD
Ang labing ulahing kasinatian sa eskandalo sa mga hurado sa Court of Appeals mipukaw na usab sa dugay na kaayong isyu sa kaligdong ug katarong sa atong mga tigdumala sa hustisya. Daghan nang panghitabo kanhi sa nabulgar nga mga tinonto sa mga huwes ug hurado, apan kini tingali ang unang higayon nga ang ingon ka daghan nga mga hurado sa ikaduhang labing taas nga hukmanan natay-og sa ingon kadako nga eskadalo. Ang maong isyu nakaepekto dili lamang ni Associate Justice Conrado Vasquez ug Jose Sabio, kundili mismo sa tibuok hukmanan, ug tibuok sistema sa hustisya sa atong nasod.
Daghang mga sugyot, ug panghunahuna sa hinungdan kun nganong naingon niini ang atong hudikatora. Dunay miingon nga ang suliran naa diha sa sistema sa pagpili sa mga huwes sa hukmanan. Hilabihan ra kuno ka kusog ang politika diha sa pamaagi sa pagtudlo ug usa ka huwes. Bisan ang Judicial and Bar Council nga gituyo pagtukod sa atong konstitusyon aron mohashas sa mga aplikante nasudlan na gani sa politika. Maong ang usa ka abogado nga gusto maghuwes bisan unsa pa ka taas ang iyang kalipikasyon ug kasinatian dili gayod matudlo pagkahuwes kundili paluyohan ug politiko nga maoy mobaker kaniya aron matudlo siya sa Presidente. Sa maong kahimtang ang lagmit nga matudlo sa mga hukmanan dili kadtong dunay labing taas nga katakos ug baroganan, kundili kadtong nagpaitoyitoy sa mga politiko . Ug dayag na lang nga dili gayod mapaabot nga dunay mahitabong tinuod nga reporma ning maong kahimtang. Duna usay mga sugyot nga mas maayong ihatag na lang sa Korte Suprema ang gahom sa pagtudlo sa mga huwes sa ubos nga hukmanan. Apan pa kaayo kining trabahoon kay nanginahanglan pa man kining kausaban mismo sa atong konstitusyon. Gihisgotan usab ang sistema sa disiplina diin giingon nga dako kaayog pagkulang ang Korte Suprema sa pagdisiplina sa mga huwes sa ubos nga hukmanan, kay sa kadaghan na sa mga gipapahawa ug gisuspenso niini nagpadayon pa man gihapon ang panguwarta ug binuang sa daghang huwes. Dili kuno ing-ana ka sayon ug dali ang pagreklamo batok sa usa ka huwes nga hilabihan nga dako kaayog gahom nga gihuptan ug mahimong gamiton ngadto sa mga mireklamo batok kaniya.
Apan bisan unsa pa man niining maong mga sugyot klaro nga kini magdala lang ug kausaban diha lamang sa sistema sa pagtudlo ug huwes ug dili diha sa pagreporma sa kinaiya sa mga huwes aron mahimo gyod silang tinuod nga mga tigdumala sa hustisya. Ug bisan makapila usba ang sistema, kun ang atong mga abogado wala gyoy igong ug kaligdong, bisan kinsa pa man ang matudlo pag-abot sa panahon dali ra gihapon kaayo siyang matental pag-abot sa panahon moabot na ang pagsulay sa iyang trabaho.
Asa man gyod diay magagikan kini nga suliran. Klaro nga huyang ang atong mga sistema, apan dili kaha nga ang tinuod nga hilisgotan dinhi dili ang sistema sa pagtudlo sa usa ka huwes kundili mismo kun giunsa pag-umol kinaiya ug batasan sa atong mga abogado ug huwes ?
Usa nako ka kaubang magtutudlo sa Mindanao State University College of Law nakighinabi kanako ning maong isyu ug miingon nga daw dunay dakong pagkulang mismo ang mga tulunghaan sa balaod sa paghatag ug igong leksyon ug tamdanan sa katarong sa mga estudyante niini. Bisan ang Supreme Court tipik ning maong suliran, kay klaro kaayo nga gamay ra kaayong tipik sa curriculum sa College of Law ang Legal ethics. Gamay ra kaayong panahon ang gigahin alang ning maong subject nga mao untay kahigayonan nga mapalig-on gayod ang tinuod nga kahimatngon sa katilingbanong responsibilidad sa propesyon sa balaod, ug sa panginahanglan nga magtinarong gayod diha sa trabaho.Ug sa kagamay ning maong panahon ug units sa curriculum wala pa gayod kini ibutang sa kasingkasing sa mga estudyante. Daghan sa mga tinun-an sa balaod nga magtuon lang ning maong subject dili tungod kay aron sila makat-on sa pagtinarong diha sa hustisya , kundili aron lang makapasar ug mahimong abogado.
Ako mismo isip law professor nakailanggat usab ning maong suliran. Sa kalalom sa mga pagtulun-an sa balaod nga among gibatbat sa among mga tinun-an nagpabilin balaod ug letra lang niini ang mahisgotan . Sa kolehiyo sa balaod gitudlo ang mga law subjects ngadto sa mga tinun-an diha mismo sa mga letra ug kahulogan sa maong mga balaod ug dili ang paglambigit niini ngadto sa tinuod nga tumong sa paghatag ug hustisya. Kining maong pagtulon-an tua gisalig na lang sa gamay kaayong panahon sa pagtudlo sa legal ethics sa law curriculum. Ug lagmit ang sangpotanan, sa pagraduar sa usa ka tinun-an sa balaod puno kaayo ang iyang utok sa kahibalo sa balaod ug nagkulang ang mga mithi sa katarong diha kaniya. Sama rag gihatag siyag pamatay nga hinagiban ug wala tudloi sa tukmang responsibilidad sa pagamit niini sa matarong nga paagi.
Ug kini mao ang hulagway sa mga daghan kaayong mga abogado ug huwes sa atong nasod pagkakaron. Kun duna may daghang tarong kanila, ug migamit gayod sa ilang propesyon sa ligdong nga paagi, kini dili kaayo tungod kay gitudloan sila niini sa tulunghaan sa balaod kundili tungod kay sila mismo tarong ug naumo manl sa ilang pagdako sa pagtulon-an sa katarong sa mga tinubdan una ug gawas sa kolehiyo sa balaod.
Kita nagtuo nga hilabihan na gayod kadako ang suliran karon sa kadaotan sa pagdumala sa hustisya sa atong nasod ug kini nanginahanglan ug usa ka tininuod nga lihok sa tanang mga nahilambigit nga opisyal ug natong katawhan . Kinahanglang sugdan ang tininuod nga reporma sa atong hustisya ug angay lang nga himoon ang mga pamaagi ug sistema nga makatabang nga mapugngan ang paglamay ning maong suliran. Apan dili lang kini angay matapos sa hilisgotan sa sistema. Kun gusto natong mausab ang dagway sa atong mga hukmanan, kinahanglang atubangon nato ang kamatouran usa kini ka suliran nga nagsalag mismo sa pagkatawo natong mga Pilipino. Gani ang kahugaw sa hudikatora nato karon sangpotanan lang sa mas hugaw pa natong kagamhanan ug katilingban, ug sa kahugaw sa tagsa-tagsa nato ka mga kasingkasing.
Angay lang nga tinud-on ang pagpurga sa atong mga hukmanan aron mawala kining mga daotan natong mga maghuhukom. Mahimo kini kun seryoso ug lig-on gayod ang atong Korte Suprema diha sa pagpursiger sa disiplina sa ubos nga mga hukmanan. Angay lang usab nga sugdan ang mga reporma sa sistema sa atong hustisya ilabi na diha sa pagpili sa mga matudlo nga huwes sa atong mga hukmanan.
Apan labaw pa niining tanan kinahanglan nga tan-awon sa Supreme Court , ug sa mga nahilambigit nga mga tulunghaan sa balaod ang panginahanglan sa pagpalalom pa sa pagtulon-an sa katarong ug kaligdong ngadto sa mga tinun-an sa balaod. Kay kun magpadayon nga ingon lang niini kataphaw ang pagtudlo sa legal ethics diha sa mga tulunghaan sa balaod, wala gayoy tinuod nga katarong nga mapaabot sa hudikatora. Mapapahawa man ang mga daotang huwes, mausab man ang paagi sa pagpasulod kanila, pulihan lang gihapon sila sa mga bag-ong tinudlo kang kansang kinaiya, prinsipyo ug batasan giumol dili diha sa tinuod nga katarong ug kaligdong sa pro, kundili sa kaalam, sa balaod nga gidasig lang sa materyalismo ug personal nga interes.
Pangutana: Insakto ba sa usa ka Kapitan sa Barangay nga mo-isyu ug Certification to File Action ngadto sa nagsumbong sa panahon nga mapakyas ang sinumbong sa pagtuman sa amicable settlement nga ilang gipirmahan sa barangay?
Tubag: Dili. Dako kining sayop ug pagsupak sa Barangay Justice Law. Sa panahon nga makapirma na ang mga partido ug amicable settlement sa Lupon sa Barangay ang kaso ilhon nang natapos diha sa ilang ang-ang ug ang gipirmahan nga amicable settlement mao na ang desisyon. Ug sa panahon nga mapakyas ug modumili ang obligadong partido sa pagtuman sa iyang gipirmahan, ang himoon sa Kapitan mao ang pagpugos sa sinumbong nga motuman o mobayad pinaagi sa usa ka notice of execution nga iyang ipakanaug nga maoy gamiton aron pugson ang obligadong partido sa pagtuman sa gipirmahang kasabotan.
Daghang mga sugyot, ug panghunahuna sa hinungdan kun nganong naingon niini ang atong hudikatora. Dunay miingon nga ang suliran naa diha sa sistema sa pagpili sa mga huwes sa hukmanan. Hilabihan ra kuno ka kusog ang politika diha sa pamaagi sa pagtudlo ug usa ka huwes. Bisan ang Judicial and Bar Council nga gituyo pagtukod sa atong konstitusyon aron mohashas sa mga aplikante nasudlan na gani sa politika. Maong ang usa ka abogado nga gusto maghuwes bisan unsa pa ka taas ang iyang kalipikasyon ug kasinatian dili gayod matudlo pagkahuwes kundili paluyohan ug politiko nga maoy mobaker kaniya aron matudlo siya sa Presidente. Sa maong kahimtang ang lagmit nga matudlo sa mga hukmanan dili kadtong dunay labing taas nga katakos ug baroganan, kundili kadtong nagpaitoyitoy sa mga politiko . Ug dayag na lang nga dili gayod mapaabot nga dunay mahitabong tinuod nga reporma ning maong kahimtang. Duna usay mga sugyot nga mas maayong ihatag na lang sa Korte Suprema ang gahom sa pagtudlo sa mga huwes sa ubos nga hukmanan. Apan pa kaayo kining trabahoon kay nanginahanglan pa man kining kausaban mismo sa atong konstitusyon. Gihisgotan usab ang sistema sa disiplina diin giingon nga dako kaayog pagkulang ang Korte Suprema sa pagdisiplina sa mga huwes sa ubos nga hukmanan, kay sa kadaghan na sa mga gipapahawa ug gisuspenso niini nagpadayon pa man gihapon ang panguwarta ug binuang sa daghang huwes. Dili kuno ing-ana ka sayon ug dali ang pagreklamo batok sa usa ka huwes nga hilabihan nga dako kaayog gahom nga gihuptan ug mahimong gamiton ngadto sa mga mireklamo batok kaniya.
Apan bisan unsa pa man niining maong mga sugyot klaro nga kini magdala lang ug kausaban diha lamang sa sistema sa pagtudlo ug huwes ug dili diha sa pagreporma sa kinaiya sa mga huwes aron mahimo gyod silang tinuod nga mga tigdumala sa hustisya. Ug bisan makapila usba ang sistema, kun ang atong mga abogado wala gyoy igong ug kaligdong, bisan kinsa pa man ang matudlo pag-abot sa panahon dali ra gihapon kaayo siyang matental pag-abot sa panahon moabot na ang pagsulay sa iyang trabaho.
Asa man gyod diay magagikan kini nga suliran. Klaro nga huyang ang atong mga sistema, apan dili kaha nga ang tinuod nga hilisgotan dinhi dili ang sistema sa pagtudlo sa usa ka huwes kundili mismo kun giunsa pag-umol kinaiya ug batasan sa atong mga abogado ug huwes ?
Usa nako ka kaubang magtutudlo sa Mindanao State University College of Law nakighinabi kanako ning maong isyu ug miingon nga daw dunay dakong pagkulang mismo ang mga tulunghaan sa balaod sa paghatag ug igong leksyon ug tamdanan sa katarong sa mga estudyante niini. Bisan ang Supreme Court tipik ning maong suliran, kay klaro kaayo nga gamay ra kaayong tipik sa curriculum sa College of Law ang Legal ethics. Gamay ra kaayong panahon ang gigahin alang ning maong subject nga mao untay kahigayonan nga mapalig-on gayod ang tinuod nga kahimatngon sa katilingbanong responsibilidad sa propesyon sa balaod, ug sa panginahanglan nga magtinarong gayod diha sa trabaho.Ug sa kagamay ning maong panahon ug units sa curriculum wala pa gayod kini ibutang sa kasingkasing sa mga estudyante. Daghan sa mga tinun-an sa balaod nga magtuon lang ning maong subject dili tungod kay aron sila makat-on sa pagtinarong diha sa hustisya , kundili aron lang makapasar ug mahimong abogado.
Ako mismo isip law professor nakailanggat usab ning maong suliran. Sa kalalom sa mga pagtulun-an sa balaod nga among gibatbat sa among mga tinun-an nagpabilin balaod ug letra lang niini ang mahisgotan . Sa kolehiyo sa balaod gitudlo ang mga law subjects ngadto sa mga tinun-an diha mismo sa mga letra ug kahulogan sa maong mga balaod ug dili ang paglambigit niini ngadto sa tinuod nga tumong sa paghatag ug hustisya. Kining maong pagtulon-an tua gisalig na lang sa gamay kaayong panahon sa pagtudlo sa legal ethics sa law curriculum. Ug lagmit ang sangpotanan, sa pagraduar sa usa ka tinun-an sa balaod puno kaayo ang iyang utok sa kahibalo sa balaod ug nagkulang ang mga mithi sa katarong diha kaniya. Sama rag gihatag siyag pamatay nga hinagiban ug wala tudloi sa tukmang responsibilidad sa pagamit niini sa matarong nga paagi.
Ug kini mao ang hulagway sa mga daghan kaayong mga abogado ug huwes sa atong nasod pagkakaron. Kun duna may daghang tarong kanila, ug migamit gayod sa ilang propesyon sa ligdong nga paagi, kini dili kaayo tungod kay gitudloan sila niini sa tulunghaan sa balaod kundili tungod kay sila mismo tarong ug naumo manl sa ilang pagdako sa pagtulon-an sa katarong sa mga tinubdan una ug gawas sa kolehiyo sa balaod.
Kita nagtuo nga hilabihan na gayod kadako ang suliran karon sa kadaotan sa pagdumala sa hustisya sa atong nasod ug kini nanginahanglan ug usa ka tininuod nga lihok sa tanang mga nahilambigit nga opisyal ug natong katawhan . Kinahanglang sugdan ang tininuod nga reporma sa atong hustisya ug angay lang nga himoon ang mga pamaagi ug sistema nga makatabang nga mapugngan ang paglamay ning maong suliran. Apan dili lang kini angay matapos sa hilisgotan sa sistema. Kun gusto natong mausab ang dagway sa atong mga hukmanan, kinahanglang atubangon nato ang kamatouran usa kini ka suliran nga nagsalag mismo sa pagkatawo natong mga Pilipino. Gani ang kahugaw sa hudikatora nato karon sangpotanan lang sa mas hugaw pa natong kagamhanan ug katilingban, ug sa kahugaw sa tagsa-tagsa nato ka mga kasingkasing.
Angay lang nga tinud-on ang pagpurga sa atong mga hukmanan aron mawala kining mga daotan natong mga maghuhukom. Mahimo kini kun seryoso ug lig-on gayod ang atong Korte Suprema diha sa pagpursiger sa disiplina sa ubos nga mga hukmanan. Angay lang usab nga sugdan ang mga reporma sa sistema sa atong hustisya ilabi na diha sa pagpili sa mga matudlo nga huwes sa atong mga hukmanan.
Apan labaw pa niining tanan kinahanglan nga tan-awon sa Supreme Court , ug sa mga nahilambigit nga mga tulunghaan sa balaod ang panginahanglan sa pagpalalom pa sa pagtulon-an sa katarong ug kaligdong ngadto sa mga tinun-an sa balaod. Kay kun magpadayon nga ingon lang niini kataphaw ang pagtudlo sa legal ethics diha sa mga tulunghaan sa balaod, wala gayoy tinuod nga katarong nga mapaabot sa hudikatora. Mapapahawa man ang mga daotang huwes, mausab man ang paagi sa pagpasulod kanila, pulihan lang gihapon sila sa mga bag-ong tinudlo kang kansang kinaiya, prinsipyo ug batasan giumol dili diha sa tinuod nga katarong ug kaligdong sa pro, kundili sa kaalam, sa balaod nga gidasig lang sa materyalismo ug personal nga interes.
Legal Information
Pangutana: Insakto ba sa usa ka Kapitan sa Barangay nga mo-isyu ug Certification to File Action ngadto sa nagsumbong sa panahon nga mapakyas ang sinumbong sa pagtuman sa amicable settlement nga ilang gipirmahan sa barangay?
Tubag: Dili. Dako kining sayop ug pagsupak sa Barangay Justice Law. Sa panahon nga makapirma na ang mga partido ug amicable settlement sa Lupon sa Barangay ang kaso ilhon nang natapos diha sa ilang ang-ang ug ang gipirmahan nga amicable settlement mao na ang desisyon. Ug sa panahon nga mapakyas ug modumili ang obligadong partido sa pagtuman sa iyang gipirmahan, ang himoon sa Kapitan mao ang pagpugos sa sinumbong nga motuman o mobayad pinaagi sa usa ka notice of execution nga iyang ipakanaug nga maoy gamiton aron pugson ang obligadong partido sa pagtuman sa gipirmahang kasabotan.
No comments:
Post a Comment