Mapintas ug walay kaluoy ang balaod. Buta, ug walay kasingkasing ang hustisya. Ang kadaghanan nagtan-aw sa balaod isip usa ka bug-at nga palas-onon. Usahay daw asero nga kadena nga nagtangkil sa atong mga tikang. Ug usahay gani daw usa kini ka imahe sa berdugo nga naghuyad sa espada aron isilot ni bisan kinsa nga makalapas niini.
Apan dili baya kana ang kinauyokan nga hulagway sa atong mga balaod. Ilalom sa habog ug lig-ong pader diin kini gimuntar naglumlom ang gugma ug kalumo nga gitagana niini ngadto sa kinabag-an sa mga kabus, maluyahon, wala hiilhi, ug pinihig sa katilingban. Gani ang atong konstitusyon nagsagop sa gitawag nga welfare state concept sa pamalaod ug nagbuot sa gitawag nga Social Justice, kun katilingbanong hustisya.
Ang social justice mao ang prinsipyo nga nagmando sa kagamhanan sa paghatag ug pasiunang pagtagad ngadto sa kinabag-ang kabus, ug makaluluoy sa katilingban. Sa mga pulong pa ni kanhi Presidente Ramon Magsaysay sa paghubad sa maong polisiya sa pag-ingon: Those who have less in life should have more in law. Kadtong mga kabus kinahanglang adunahan diha sa balaod. Dili angay nga biyaan ug pasagdan sila sa dagan ug dula sa kinabuhi aron dili sila matumban ug maligsan sa mga dagko ug kusgan. KInahanglan nga ang kagamhanan mohimog tininuod nga mga lakang aron himoong patas ang ilang tindoganan sa kinabuhi uban sa pipila nga naay salapi,kusog ug gahom. Sa ingon nga paagi lang mahimong tinuod ang kahulogan sa demokrasya
Ning maong prinsipyo nagsumikad ang daghan kaayong mga kalamboan sa atong mga balaod nga naghatag ug pag-agak, panabang ug pribilihiyo sa mga maluyahon ug pinihig nga mga sector. Gikan sa daghan na kaayong mga tratado ug kasabotang pangkalibotanan nga nag-obligar sa mga nasod aron atimanon ang mga kabus nga mga lungsoranon sa teritoryo niini gikan sa mga mamumuo, mag-uuma, kabus sa syudad, lumad, kababayen-an, kabataan, mga baldado ug uban pang mga huyang nga hugpong. Ngadto sa mga balaod nga gipasar sa kongreso aron lagi tumanon ang lagda sa atong konstitusyon sama sa Labor law nga naghatag ug panalipod ug pribilihiyo sa mga mamumuo, sa Urban Development and Housing Act nga naghatag ug mga pribilihiyo aron matabangan nga makabaton ug tawhanong panimalay ang mga kabus sa syudad, ang Senior citizens Act, and Child Abuse Act, and Anti Violence against women and Children Act, ug daghan pa kaayong mga katilingbanong mga balaod o social legislations nga gipasar sa kongreso. Kining tanan nagmatuod kun unsa ka lumo ug manggiluy-on ang atong mga balaod. Kining tanan nagmatuod nga kita giharian dili sa mapintas nga balaod kun dili sa makiangayon ug masinabtanon nga pamalaod. Mga balaod nga andam mogamit sa gahom niini mapanalipdan ug maalagaran lang ang labing gikinahanglan. Kun kining maong mga balaod mahatagan pa unta ug igong katumanann. Pagkabulahan kaha sa atong nasod. Wala gyod tingali mag-antos ug daugdaugon. Wala gyod tingali mapihig, ug mahikalimtan sa mga programa sa kagamhanan.
Apan dili nato makita ang katumanan ning maong mga balaod. Ang hulagway sa atong katilingban pagkakaron nagpakita sa usa ka sukwahi nga kahimtang. Kay samtang ang balaod nagpadayag na man sa kabubut-on niini sa pagtabang ug pag-atiman sa mga kabus ug huyang nga sector, nagpabilin man nga ang nagpahimulos sa bahandi sa atong nasod ang gamay ra kaayong tipik sa atong katawhan nga giilang mga adunahan, inila, ug kusgan. Dako na kaayo ang 3 porsinto sa atong katawhan ang naghakop sa pagpahimulos sa mga kinaiyanhong bahandi,mina, kalasangan, kadagatan, sa gahom sa politika, sa pribilihiyo sa pagpakig-ambit niini. Sa kabahandianon sa Pilipinas nganong halos 80 porsinto na ka mga Pilipino ang walay igong pagkaon, kapasilongan, ug nagpuyo ubos sa gitawag nga poverty threshold. Bilyones ug trilyones ang pundo sa kagamhanan matag tuig, apan asa kini napaingon. Natilawan ba kini sa kinabag-ang kabus nga mao ang angay nga tinuod nga dapatan niini. Wala. Hinuon labing dakong porsinto niini gilamoy sa mga dagkong opisyal sa atong nasod, nga gikakonsabo sa mga negosyante ug kontraktor. Ug kun duna man gani nabilin tua gidapat sa mga proyekto walay klaro ug dili gyod makatabang sa ilang kalisod.
Pila ka milyon ka ektarya ang tabunok natong yuta sa nasod?Apan nganong hangtod pagkakaron daghan pa kaayong mga mag-uuma nga walay kaugalingong yuta nga kapuy-an. Nga gani bisan pa ang dili pa dugay nga hangyo nila alang sa CARP Extension gisurambao pa gayod sa kongreso pinaagi sa pagwagtang sa mga lagda sa compulsory acquisition nga mao gyod unta ang tinuod nga hinagiban aron masegurong makayuta ang mga walay yuta nga mga mag-uuma.
Sa mga pulong pa ni Mahatma Gandhi: “ The earth provides enough to satisfy every man’s need but not every man’s greed”. Ang kalibotan adunay daghan kaayo alang sa panginahanglan sa matag tawo, apan dili alang sa kahakog sa matag tawo.
Pagkaaghop ra kaayo unta sa atong mga balaod. Apan unsaon ta man. Nagpabilin man ang kapintas ug kahakog sa tawo. Kining maong kahakog ug kapintas sa atong kasingkasing mao ang angay usbon ug mawala. Ug hangtod nia pa kini sa atong mga kasingkasing bisan makapila pa mopasar ug balaod ang kongreso, bisan makapila pa usba ang atong konstitusyon, dili gyod molambo hinuon mosamot kaut-ut ang Pilipinas.
Ning panahon sa pasko unta makat-on kita pagsugod sa ginagmay man lang diha sa atong inadlaw adlaw nga kalihokan ug batasan diha sa paghatag ug tinuod nga katumanan sa prinsipsyo sa social justice diha sa atong mga balaod. Ug sa ingon matag usa kanato dunay atong kaugalingon nga ikatampo ug ikapaambit diha sa pag-atiman ug pagmahal sa buhing
nawong ni Kristo diha sa atong isig kaingon labing na niadtong labing nag-antos sa kalisod ug pagpihig.
Maayong Pasko ug malamboong bag-ong tuig alang sa tanan.
Legal Information
Pangutana: Gitugotan ba sa balaod ang pagpaxero sa usa ka artikulo nga napatik sa usa ka basahon sama sa bisaya nga dili mananghid sa tagsulat?( Pangutana kini ni Mr. Seth Salcedo sa Iligan kinsa nagtumong sa pagpaxerox sa pipila ka serye ning atong lindog ug uban pang mga artikulo ning bisaya aron ipabasa sa mga estudyante ug matudloan ug madasig sila pagmahal sa pinulongang binisaya sa usa ka public library)
Tubag: Dili. Ang pagkopya sa usa ka articulo tungod lang sa pagtudlo o sa pagpanukiduki gitugotan sa balaod isip usa sa mga limitasyon sa copyright sa tag-iya sa usa ka sinulat o minugna.(section 212-3 sa Republic Act 8293 nga naila isip Intellectual Property Code of the Philippines.)
No comments:
Post a Comment